مقدمه

در طول تاریخ، مردم از مکانی به مکان دیگر مهاجرت کرده اند. گاهی آنها به طور موقت در جستجوی غذا یا کار نقل مکان کرده‌اند، گاهی به طور دائم در جستجوی آینده‌ای بهتر، گاهی اوقات در اثر بلایا یا درگیری مجبور به انجام این کار شده‌اند. چنین تحرک انسانی یکی از اصول اصلی رشد اقتصادی بی‌سابقه در 100 سال گذشته بوده و برای اقتصاد جهانی بسیار مهم است. امروزه تقریبا 1 میلیارد مهاجر در سراسر جهان وجود دارد که از این تعداد، 272 میلیون نفر از مرزهای بین‌المللی عبور کرده‌اند و طبق برآوردهای اخیر، سه چهارم این مهاجران بین المللی در سن کار (20 تا 64 سال) هستند. با اینکه مهاجران فقط 3.4 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، حدود 10 درصد به تولید ناخالص داخلی جهان کمک می‌کنند.

در بحبوحه‌ی تلاش‌های بسیار در اروپا و سایر مناطق جهان برای افزایش نیروی کار، کووید- 19 (COVID-19) ، شیوه‌ی کار و حرکت مردم را به طور اساسی در سراسر جهان تغییر داده، اهمیت ابعاد کار حضوری را زیر سال برده و افراد را با کار در محیط خانه و بدون حضور فیزیکی در محل کار سازگار کرده است. آنها در طول قرن گذشته موتور رشد اقتصادی جهان بوده‌اند. اختلال در جریان مهاجرت می‌تواند تأثیرات اقتصادی و اجتماعی بلندمدت قابل توجه و چند بعدی بر جهانیان داشته باشد.

تاثیرات کرونا بر مهاجرت

ویروس کرونا بدترین اختلال ممکن در روند مهاجرت بین المللی یعنی “توقف تقریباً کامل حرکت جهانی انسان” را ایجاد کرده است. بیشتر مردم در سراسر جهان (2.6 میلیارد نفر) در قرنطینه هستند. آژانس مهاجرت سازمان، نقل مکان‌ها از جایی به جای دیگر، به ویژه سفرهای برون مرزی را محدود کرده است. به‌طوری که کسانی که مایل به سفرهای بین المللی هستند به راحتی نمی‌توانند این کار را انجام دهند. حتی محدودیت‌هایی در رفت و آمد داخلی در خطوط دولتی در کشورهایی مانند ایالات متحده وجود دارد.

تأثیرات کوتاه مدت این محدودیت‌ها به طور فزاینده‌ای در حال آشکار شدن است. بیکاری، نابرابری، فقر جهانی با سرعت بالایی در سطح جهان در حال افزایش است. همه گیری کرونا بیش از هر قشری، بر سلامت و معیشت آسیب‌پذیرترین افراد جامعه تأثیر گذاشته است. اگرچه این عوامل تا حد زیادی به پاسخ‌های دولت، ماهیت جهش ویروس، فناوری و سایر محرک‌ها بستگی دارد اما هر چه که هست مستقیماً زندگی روانی و جسمی افراد را مورد هدف قرار داده است. ایجاد اختلال و ممنوعیت در تحرک انسان و کاهش جریان نقل مکان‌ها، چالش‌های بلندمدت جدی‌ای برای مهاجرت و رشد اقتصادی جهانی  ایجاد می‌کند.

مشکلات مهاجرت‌های تحصیلی

دانشجویان بین المللی ، طبق تعریف یونسکو ، دانشجویانی هستند که “به منظور تحصیل از مرز ملی یا سرزمینی عبور کرده‌اند و اکنون خارج از کشور مبدا خود در حال تحصیلند” (یونسکو ، 2020)

بحران کرونا باعث تغییر اساسی در مهاجرت بین المللی دانشجویان شده است‌ که زمانی وسیله‌ای برای توسعه استعدادهای کشورهای کمتر توسعه یافته و کمک به آنها برای قرار گرفتن در مسیر توسعه‌ و پیشرفت بود. اما با پاندمی کرونا این روند متوقف شد و دانشجویان زیادی در سراسر دنیا را با مشکل مواجه کرد.

هنگام اوج بحران کرونا در جهان، حدود 5/1 میلیارد دانش‌آموز و دانشجو در همه جای دنیا از حضور فیزیکی در مدارس و دانشگاه‌ها منع شدند. این شرایط باعث شد معلمان و اساتید دانشگاهی به روش‌های کوتاه‌مدت و اثربخشی برای آموزش و یادگیری از راه دور و بدون حضور فیزیکی، مخصوصا در حوزه‌های کمتر پیشرفته و نوظهور که دانش‌آموزان و دانشجوها، مدارس و دانشگاه‌ها با چالش‌هایی در مورد رفع نواقص و زیرساخت‌های موجود روبرو هستند، دست یابند.

از ژانویه سال 2020، با شیوع هرچه بیشتر ویروس کرونا در سرتاسر جهان، موجب شد که هزاران دانشجو و همچنین برنامه‌های جذب و استخدام موسسات آموزش عالی و دانشگاه‌ها در همه جای دنیا تحت تأثیر قرار بگیرد.

علاوه بر این، از اواخر فوریه سال 2020، محدودیت‌های سفر به مناطقی مثل ایران، چین، ایالات متحده، ایتالیا و کره جنوبی و غیره، حرکت دانشجویان بین‌المللی، اساتید و کارمندان دانشگاه در سرتاسر دنیا را ممنوع کرده است. با گسترش بحران و پاندمی ویروس کرونا، حدودا تمامی موسسات آموزش عالی در همه جای جهان تصمیم به شروع آموزش مجازی برای دانش آموزان و دانشجویان خود گرفتند و از دانشجویان بین المللی تقاضا کردند که به کشورهای خود برگردند.

دقیقا مصادف با برگشت اکثر دانشجویان بین‌المللی به وطن و درگیری با چالش‌های آموزش‌ آنلاین و از راه دور، دانشجویان با دغدغه‌های زیادی مواجه شدند. کیفیت دوره‌های آموزشی، حفظ سلامتی، تمام شدن مدت ویزا و از دست دادن فرصت‌های شغلی آینده، حمایت مالی کافی، مدیریت بیمه و خدمات درمانی از نگرانی‌های بزرگ دانشجویان بین‌المللی در دوران بحران بوده است.

به وضوح مشخص است که بحران کووید 19 بر مهاجرت دانشجویان بین‌المللی در سال تحصیلی جدید پیش رو و احتمالاً برای سال‌های آینده تأثیر خواهد گذاشت. مؤسسات آموزش عالی در همه‌جای دنیا در حال ایجاد زیرساخت‌هایی هستند که نه تنها با بالا بردن کیفیت کلاس‌‌های درس و حفظ دانشجویان بین‌المللی درآمد دانشگاه‌های خود را حفظ کنند، بلکه اثرات منفی و مرگ و میرهای ناشی از کرونا را به حداقل برسانند. یکی دیگر از مشکلات بزرگ موسسات آموزش عالی بین‌المللی در سراسر جهان، ایجاد ممنوعیت‌های مسافرتی و مهاجرتی بیشتر در کشورها و مناطقی است که روز به روز بیشتر درگیر این همه‌گیری شده‌اند و این مسئله، به شدت تبادل موسسات آموزش بین‌المللی را به دلیل کاهش تعداد دانشجویانی که در خارج از کشور در حال تحصیلند و به علاوه، ورود دانشجویان بین‌المللی و همکاری‌های جهانی با دانشگاه‌ها را متأثر خواهد کرد.

سخن پایانی

واکنش‌های سیاست جهانی به  کووید 19 ، نظر دانشجویان بین المللی و جستجوی کار فارغ التحصیلان خارجی، نشان دهنده اختلافات و ناامنی‌های زیادی در مورد وضعیت مهاجرت آنها است. در دهه‌های گذشته، دانشجویان بین المللی بسیار مورد علاقه‌ی بسیاری از دانشگاه‎ها بودند. در واقع، برخی از موسسات آموزش عالی، مدل کسب و کار خود را براساس دانشجویان بین المللی بنا می‌کنند. اما با گسترش بحران کرونا این روند متوقف شده است.

اما نباید ناامید بود زیرا باتوجه به آغاز واکسیناسون عمومی کووید در بین اکثر کشورهای جهان، در حال حاضر سیاست‌های دولت‌ها نسبت به ورود مهاجران عوض شده است، تا حدی که محدودیت‌ها و ممانعت‌های ماه‌های گذشته نسبت به حال حاضر کمتر شده است.

برای مثال کشور کانادا از تاریخ 5 جولای 2021 ورود مهاجران، مسافران و مقیمانی که به طور کامل واکسینه شده‎اند (دو دوز واکسن دریافت کرده‌اند) را آزاد گذاشته است. کشورهای مهاجرپذیر دیگر هم سیاست‌هایی را اتخاذ کرده‌اند که ورود مهاجران خارجی را تسهیل کرده است.

اگرچه برخی از کشورها هنوز در رابطه با ورود مهاجر و مسافر به کشورهایشان سیاست‌های منع کننده‌ای دارند این اقدامات هم تنها به دلیل کم شدن تعداد بیماران اعمال می ‌ود، زیرا این ویروس بسیار خطرناک است با رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی سریعاً منتقل شده و سبب مرگ و میر خواهد شد.

به امید ریشه کن شدن این ویروس از تمام جهان .